"De Russische ziel", deel 2 (online via Zoom)
Het ontstaan van de ‘Russische ziel’ binnen breed maatschappelijk verband (1700-1850)
- Cursusnummer: 21V09
- Vakgebied: Mens en maatschappij
- Locatie: nvt
- Seizoen: Voorjaar 2021
- Dag: Woensdag
- Inschrijven voor: di 23 mrt. 2021
- Tijd: 14.45 – 16.30 uur
- Cursusdata: 24-mrt., 31-mrt., 07-apr., 14-apr., 21-apr., 28-apr.
- Prijs: € 191.00
- Aantal colleges: (6 colleges)
- Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen
- Cursusmateriaal:
De docenten stellen digitaal lesmateriaal beschikbaar. Aanbevolen literatuur: Robert. K. Massie (2020), Peter de Grote: Een biografie, Omniboek, ISBN 9789401917148, € 28,50 Dominic Lieven (2009) Rusland tegen Napoleon: De Strijd Om Europa (1807-1814); Spectrum, ISBN 9789049102500, hardcover €64,50 J.W. Bezemer en Marc Janssen (2015) Een geschiedenis van Rusland: Van Rurik tot Poetin; Van Oirschot, ISBN 9789028261099, €33,50 Emmanuel Waegemans en Wim Coudenys (2013) Reis van Petersburg naar Moskou: Een geschiedenis; (alleen nog tweedehands leverbaar) Arthur Langeveld en Willem G. Weststeijn (2005) Moderne Russische literatuur: Van Poesjkin tot heden; Pegasus, ISBN 9789061432890, €32,00 Leo Tolstoj (2019) Oorlog en Vrede; Van Oorschot, ISBN 9789028292086, hardcover €37,50 Liah Greenfield (1992) Hfd.3 ‘The Scythian Rome: Russia’ pag.190-274, in Nationalism: Five Roads to Modernity: ISBN 9780674603196, €45,99; (‘The Scythian Rome’ komt digitaal beschikbaar op de website).
- Opmerkingen:
reservedatum 12 mei (Afbeelding: Aleksandr Sergejevitsj Poesjkin de grootste Russische dichter uit de wereldliteratuur.)
"De Russische ziel", deel 2 (online via Zoom)
Begin achttiende eeuw moderniseerde ‘tsaar-hervormer’ Peter de Grote Rusland naar Europees model. We zien dan ook de eerste tekenen van een nationaal besef en van een opkomend nationalisme, pas later de ‘Russische ziel’ genoemd. De centrale vraag van deze cursus luidt hoe de ‘Russische ziel’ in de periode tussen 1700 en 1850 in een breder maatschappelijke verband werd vormgegeven. De te behandelen thema’s worden hieronder kort toegelicht.
Peter de Grote dwong de geprivilegieerde adel om oorlog te voeren, met land en boeren als beloning. De landheer kon met zijn boeren 'lijfeigenen’ - het merendeel van de bevolking - doen wat hij wilde. Een bekend voorbeeld is Le droit du seigneur, het recht van de landheer op de eerste nacht van de boerenbruid. Hiermee creëerde de 'vrijgevige' tsaar een nationaal bestuursstelsel van landgoederen, waar hij zelf geen omkijken naar had.
De adel voerde in deze periode bijna continue oorlog. De meest bekende is die met Napoleon begin 19de eeuw. Deze Russisch-Franse oorlog werd indrukwekkend verbeeld in Oorlog en Vrede van Tolstoj. De adel werd steeds rijker en de boeren steeds armer. Hiertegen kwam op den duur zelfs de adel in verzet. Verlicht edelman Alexander Radisjtsjev leverde met zijn Reis van Petersburg naar Moskou (1790) stevige maatschappijkritiek. Het beleid van tsarina Katharina de Grote, maar vooral de mensonterende behandeling van de lijfeigenen, stonden centraal.
In 1825 brak de roemruchte Dekabristenopstand van de adel uit. De dichter Alexander Poesjkin waarschuwde daarna, in 1836 in De Kapiteinsdochter, dat een nieuwe opstand maar dan van de boeren vooral ‘zinloos en meedogenloos’ zou zijn. De Dekabristenopstand wordt gezien als een belangrijke voorloper van de Russische Revolutie.
De zes bijeenkomsten in deze cursus hebben de volgende docenten en onderwerpen:
College 1: prof dr. Emmanuel Waegemans: Peter de Grote in zijn tijdperk (24 mrt)
College 2: dr. Henk Kern: Russische landheren en hun lijfeigenen (31 mrt)
College 3: prof dr. Emmanuel Waegemans: In de voetsporen van Aleksandr Radisjtsjevs Reis van Petersburg naar Moskou (1790)(7 april)
College 4: dr. Otto Boele: Poesjkin (1799-1837) en de romantiek (14 april)
College 5: dr. Sander Brouwer: Napoleons oorlog in Rusland en Tolstojs verbeelding ervan in ‘Oorlog en Vrede’ (1862) (21 april)
College 6: dr. Rieke Leenders: Hoe is de ‘Russische ziel’ of het Russisch nationalisme ontstaan? (28 april)
Dr. R. Leenders, cursusleider en docent, voorheen verbonden aan Culturele Antropologie en HOVO Universiteit Utrecht;
dr. S. Brouwer, docent Slavische talen en culturen, Rijksuniversiteit Groningen;
dr. H. Kern, docent Russische geschiedenis, Universiteit Leiden;
Prof. dr. E. Waegemans, docent Russische literatuur en cultuur 18e-20e eeuw, Katholieke Universiteit Leuven;
dr. O. Boele, slavist en docent Russische Romantiek en Russische cinema, Universiteit Leiden.
Rieke Leenders en gastdocenten
Dr. Rieke Leenders, antropoloog en Rusland-deskundige, eerder werkzaam bij de afdeling Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht, HOVO Utrecht en bij Russische universiteiten. Zij organiseert en geeft colleges over Rusland bij HOVO en andere instellingen (Rusland-colleges) en is lid van de wetenschappelijke adviesraad van het Nederlands Instituut in Sint-Petersburg. Voor HOVO Brabant is zij inhoudelijk verantwoordelijk voor de Leergang ‘De “Russische ziel” ofwel de tragedie van een volk’, voor extra Ruslandcursussen en voor de gastdocenten.
De gastdocenten:
Drs. Hubert Smeets: Smeets is medewerker van NRC en medeoprichter van het kenniscentrum platformraam.nl. Als historicus en journalist schrijft hij over binnenlandse en buitenlandse politiek. Smeets heeft verschillende boeken over Rusland op zijn naam staan. In 2004 verscheen Erfenis van een wereldrijk. Van Sovjet-Unie tot Rusland, dat hij samen met fotograaf Oleg Klimov maakte. Uit 2015 stamt De wraak van Poetin. Rusland contra Europa.
Derek Sauer: Sauer was tot aan de oorlog in Oekraïne media-ondernemer in Moskou. Zijn Vedomosti is onder hem uitgegroeid tot het meest succesvolle financiële dagblad van Rusland. Andere bekende bladen die hij in Rusland heeft uitgegeven zijn The Moscow Times en Russische versies van Playboy, Cosmopolitan, FHM en Men's Health. Na februari 2022 verdween de vrije nieuwsgaring in Rusland en haalde Sauer met succes de nieuwssites The Moscow Times en Meduza naar Nederland.
Dr. Gijs Kessler: Kessler is senior onderzoeker aan het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in de sociale en economische geschiedenis van Rusland en de Sovjet-Unie. Van 2002 tot 2016 woonde en werkte hij in Moskou, waar hij naast zijn werk voor het IISG lesgaf aan het prestigieuze bachelorprogramma van de New Economic School. In 2022 publiceerde hij het boek Rusland: Land dat anders wil zijn, een terugblik op de dertig jaar verandering in Rusland die hij van nabij meemaakte.
Dr. Gulaz Sibgatulinna: Sibgatullina is universitair docent aan de Universiteit van Amsterdam en gastonderzoeker aan George Washington University. Eerder studeerde ze in Moskou (Linguïstische Staatsuniversiteit) en Mainz (Johannes Gutenberg Universiteit). Ze is gepromoveerd aan de Universiteit Leiden met een proefschrift over de wisselwerking tussen taal en religie in Rusland. In 2020 publiceerde zij Languages of Islam and Christianity in Post-Soviet Russia.